Verraad!
Opening tentoonstelling “Wie kan ik nog vertrouwen”
Door Isabel Blanco
Het is donderdag 13 april 2017. Het is niet zo maar een donderdag, het is Witte Donderdag. Het is bijna Pasen. Judas staat op het punt Jezus te verraden als Jan van Lijf een goede 2000 jaar later de opening doet voor de tentoonstelling “Wie kan ik nog vertrouwen” die gek genoeg ook over verraad gaat. Het tijdstip 17 uur zou ongeveer hetzelfde kunnen zijn. De Apostelen verzamelen zich voor het laatste Avondmaal alleen een taak. Jezus zorgt voor het eten, Judas is even weg. Het verraad van Jezus wordt 4 dagen later gevierd met zijn wederopstanding. En die wederopstanding van ons geweten maakt deze tentoonstelling zo belangrijk.
Jan van Lijf algemeen bestuurslid COC Twente en de Achterhoek opent de tentoonstelling.
Toeval? Ik denk het niet. Persoonlijk geloof ik er niet in, wel in het lot. En die lotsbepaling maakte het dat er in de Tweede Wereldoorlog ook homoseksuelen en lesbiennes werden vervolgd. Door die oorlog werden er vele verraden en opgepakt. Van zo’n 15000 weten we dat ze in een kamp zijn gestorven. We weten echter niet hoeveel er zijn opgepakt. Niet omdat er niets op papier stond maar omdat wij het simpelweg niet wilden erkennen en daardoor bewijs niet belangrijk vonden. Ik hoef je niet uit te leggen wat er dan met documenten gebeurd. Gelukkig is niet alles verloren gegaan en is er sinds 2006 de tentoonstelling “Wie kan ik nog vertrouwen” die door Nederland gaat.
De tentoonstelling is opgebouwd uit 22 panelen die ons meenemen van 1900 tot en met nu, het heden. Ze vertellen het verhaal van ongeveer een eeuw vervolging van de LBGT gemeenschap. Het verbod erop dat pas in 1969 afgeschaft werd en vooral het gevecht in de Tweede Wereld Oorlog. De tentoonstelling is gemaakt door het IHLIA de LHBT erfgoedorganisatie.
Een afschuwelijke waarheid is de vervolging van homo’s en lesbiennes. Ze kwamen in werkkampen terecht met een “Roze Driehoek” zoals elke gevangene van Nazi Duitsland werd gekenmerkt.
De tentoonstelling geeft een tijd weer die door velen niet herkend wordt. Vervolging van homo’s en lesbiennes in de Tweede Wereld Oorlog? Vraag het een beetje na en de meesten zullen het niet weten toch werden ook zij opgesloten in de kampen van Nazi Duitsland, echter niet om vernietigd te worden. Ze werden heropgevoed! Het was namelijk verboden om een relatie te hebben met een seksegenoot. Dat gebeurde stiekem. Maar het verraad vond op grote schaal plaats. Op de panelen zijn brieven te lezen van de omgeving, familie, vrienden, werknemers en hospita’s die mannen en vrouwen verraden en aangeven bij de SA.
Op deze foto is een schatting te lezen van de homo’s en lesbiennes die in de kampen zijn beland. Rond de 63.000 zijn waarvan vermoedelijk 15.000 het niet hebben overleefd. Daaronder de namen en nummers van 5 mannen uit Amsterdam die EN homo EN Joods waren, zijn gingen naar vernietingskampen. Omdat de Nazi’s een onderscheid maakten tussen homo’s en joden is dus moeilijk te achterhalen hoeveel er uiteindelijk toch zijn overleden.
Anke leest een indringend gedicht voor van H. van Randwijk ter afsluiting van de opening.
“Een volk dat voor Tirannen zwicht”
Allen, die hier tesamen zijn,
De levenden, de doden
De handbreed, die ons scheidt, is klein
Wij zijn tesamen ontboden voor het gericht ……
Gedenk, de liefste, die hier ligt,
De broeder, vrind of vader,
Maar gun Uw ogen wijder zicht,
Aanzie het land en alle mens tegader,
Hoor dit bericht:
Wij staan tesaam voor het Gericht,
Voor goed of kwaad te kiezen,
Een volk dat voor Tirannen zwicht,
Zal meer dan lijf en goed verliezen,
Dan dooft het licht.
Het gedicht van Hendrik van Randwijk geeft goed de beleving weer van toen. Maar je zou het ook in deze kunnen plaatsen, hoe onvoorstelbaar ook, 1 tiran zou het zo maar lukken om een heel volk achter zich te scharen om zijn idee door te drukken. Een zuivering zoals toen is ook nu mogelijk. 1 stem kan ook nu bepalen hoe jij en ik moeten denken, wie we moeten accepteren en wie niet. Jan heeft dan ook velen uitgenodigd om bij de opening te zijn of de tentoonstelling op een later tijdstip te komen kijken in de Openbare Bibliotheek.
Het was redelijk druk bij de opening die op Witte Donderdag was een avond dat er meer te doen was in de stad. Toch nam Ahmed Yilmaz van de SP de tijd om er te zijn. Jan van Lijf kennen we zelf als voormalig raadslid voor D66. Onder het genot van een hapje en een drankje bleven de mensen nog even napraten en werden de zuilen met doeken aandachtig gelezen.
Ook na de opening nemen de mensen die de Bibliotheek bezoeken de tijd om de verhalen te lezen.
Zo staan ze stil bij het verhaal over wie de aanslag op het Bevolkingsregister in Amsterdam werkelijk heeft gepleegd. Groep 2000 onder leiding van Willem Arondeus een naam die pas echt bekend werd in 2003! Of Frieda Belinfante, beroemd dirigent en begenadigd Cello speler maakte onderdeel van die groep. Een homo en een lesbienne. Wisten we dit? Als we eerlijk zijn niet toch is dit een van de grootste verzetdaden van de Tweede Wereldoorlog. De groep bestond uit diverse Amsterdammers toch waren de meesten homoseksueel. De meesten vonden de dood na die aanslag. Zo niet Frieda, die vaak in mannenkleding over de straat ging om onderduikers bij te staan. Frieda wist in 1943 het land te ontvluchten naar Zwitserland. Tijdens haar verblijf in een vluchtelingenkamp richtte ze een koor op en was weer even de dirigent. Na haar terugkeer in Nederland besloot ze echter toch om in 1948 naar de VS te gaan. Ze zal ongetwijfeld teleurgesteld zijn over het feit dat haar verzetswerk niet erkend werd.
Eigenlijk weten we nog niets over die helden van toen. Oké er is een homo monument in Amsterdam bestaande uit Roze Driehoeken die gebouwd is schuin tegenover het Anne Frankhuis, naast de Westerkerk en op loopafstand van het voormalig COC-gebouw aan de Rozenstraat. Maar dit kwam er pas in 1987! Een jaar nadat de slachtoffers van de vervolging een “oorlogsuitkering” kregen 1986! Geld dat uiteindelijk gebruikt is voor het eerherstel van de homoseksuele vervolging. Dat is nog maar 30 geleden en ruim 50 jaar na de bevrijding!
Hoe kan dit? De oorzaak ligt onder andere in het feit dat de vervolging in de geschiedschrijving van Lou de Jong over het Koninkrijk der Nederlanden niet beschreven staat. Onbekend is onbemind.
Daarom zijn wij aan zet om het echte verhaal te vertellen. Het verhaal waar die Roze Driehoek vandaan komt, uit de kampen van Adolf Hitler. Dat er nog een groep vervolgd werd. Homoseksuelen. Omdat het kon. Omdat het mogelijk was.
Believe 